Recent onderzoek van CE Delft geeft aan dat consumenten in de toekomst een groot deel van hun energieverbruik zelf kunnen opwekken. De potentie is zelfs enorm. Dat is goed nieuws want daarmee kunnen wij zelf een actieve rol spelen in de energietransitie van fossiel naar renewable.
Hoe gaan we dat vervolgens doen? Iedereen met een eigen dak kan daar zonnepanelen opleggen, wat we tegenwoordig ook massaal doen.

Ongelijkheid

Helpen die panelen de transitie ook vooruit of is het alleen een fancy manier om te laten zien dat je betrokken bent? Daarnaast gaf ik al aan iedereen die een eigen dak heeft, daar ligt ook direct een bezwaar want niet iedereen heeft zo’n eigen dak. Verondersteld dat het hebben van zonnepanelen financiële voordelen heeft, creëert dat dus een kloof tussen mensen met en zonder dak en daarnaast mensen die wel geld vrij kunnen maken voor de investering en de mensen die dat niet kunnen.

Net als tuinieren?

Maar stel we worden allemaal prosument, huurders mogen voor het gemak ook hun dak vrij gebruiken hoe gaan we dan als individuen om met deze verantwoordelijkheid? Misschien ligt er een parallel met het hebben van een tuin? Veel mensen hebben een tuin of een balkon, maar niet iedereen geeft daar dezelfde invulling aan. Je kunt een tuin netjes onderhouden, maar ‘m laat verwaarlozen mag ook, je kunt geld investeren in beplanting en onderhoud of gewoon afwachten wat er komt. De een neemt een tuinman, terwijl de andere overal tegels legt. Geldt dat over een paar jaar ook voor de zonnepanelen? Sommige mensen (laten) ze ophangen en hopen dat het vervolgens de komende 25 jaar wel goed komt, andere gaan hard aan de slag 4x per jaar de ladder op om het oppervlakte te reinigen, etc.

Onderhoud en hypotheek

Ook bij nulopdemeter (NOM) of energieleverende nieuwbouw krijg je te maken met onderhoud, schade en verantwoordelijkheden om je energieproductie op peil te houden. Om te komen tot energieleverende nieuwbouw zijn nog wel andere maatregelen en aanpassingen nodig. De berekening van het maximale hypotheek bedrag zal anders moeten, het hypotheekbedrag wordt immers groter omdat er gebouwd wordt inclusief opwek- en opslagfaciliteiten voor energie, het vrij besteedbaar inkomen van de huiseigenaar veranderd ook, want de maandelijkse energielasten komen te vervallen. De huidige manier van hypotheekrente aftrek wordt nog oneerlijker als ook de rente over je energieopwek belastingaftrekbaar is.

Dat kost tijd en geld… wat levert het op?

Terug naar het tuinvoorbeeld, wie wil gaan tuinieren moet eerst geld (en tijd) in zijn steken, dat zelfde geld voor zonnepanelen of andere vormen van duurzame opwek. Vanaf dat moment gaat de parallel ook mis, want over onze zonnepanelen willen we nu opeens een rendement halen, weten wat de terugverdientijd is, terwijl we daar bij onze tuinhobby nog nooit over nagedachte hebben? Hoe raar is dat? Stroom die je verbruikt is een consumptiegoed, waar je over het algemeen geen rendement over haalt. Net als bij andere consumptiegoederen kun je kiezen voor je leverancier, merk en soort en op die manier en persoonlijke afweging maken. In plaats van een siertuin kun je natuurlijk ook een moestuin beginnen. In dat geval kun je ook de prijs van je zelf gekweekte groenten afzetten tegen dezelfde producten in de winkel en zo een rendement over je tuin en inzet berekenen. Voor hoeveel moestuinders zal deze opbrengst, of dit rendement, een rol spelen? Zaken als plezier, resultaat of het hebben van onbespoten en misschien gezondere producten zullen de overhand hebben.

Door stroom en dus ook zelf duurzaam opgewekte stroom te zien als niets anders dan een consumptiegoed, veranderd ook je perceptie en kunnen andere motieven een rol spelen bij het aanschaffen (of opwekken) daarvan. Scharreleieren- en vlees zijn immers ook duurder en dat vinden de meeste mensen heel acceptabel.

Het kan ook misgaan

Bij een moestuin kan je oogst mislukken, bij bijvoorbeeld zonnepanelen maken we in die zin vaak een erg optimistische schatting factoren als schade, technische defecten en een daling van de prijs van duurzame stroom, laten we graag buiten beschouwing. Zelf opwekken betekent niet alleen een mogelijk rendement in de toekomst, maar ook dat je alle financiële en andere risico’s, die normaal gesproken collectief gedragen worden naar je toetrekt.

Laten we vooral massaal zonnepanelen nemen, want dat voelt goed!

Dus wel of geen zonnepanelen? Ik zou zeggen van wel, want als we massaal zonnepanelen gaan plaatsen versnellen we de transitie. De transitie brengt ons uiteindelijk naar het next level, en daarin kunnen we comfortabeler, maar vooral ook in betere milieu-omstandigheden verder leven. Met het plaatsen van zonnepanelen doe je iets goeds, en dat voelt uiteindelijk (onbetaalbaar) goed.